Đề xuất chính sách nhằm tháo gỡ vướng mắc cho dự án BOT giao thông

Cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây được đưa vào khai thác đúng mục tiêu, phát huy tốt hiệu quả khai thác. Ảnh minh họa, nguồn: ITN.

 

Trước năm 2020, quy định chi tiết cho hoạt động PPP chỉ ở mức độ Nghị định dưới sự điều chỉnh của nhiều Luật khác nhau như Luật NSNN, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật BVMT, Luật Doanh nghiệp, Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Quản lý nợ công...

 

Trên cơ sở tổng kết mô hình đầu tư PPP tại Việt Nam từ khi bắt đầu thực hiện vào năm 1997-2019, Bộ GTVT đã đề nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội  03 nội dung cần phải hoàn thiện chính sách pháp luật, gồm: (1) ban hành đạo luật riêng để bảo đảm tính đặc thù của đầu tư PPP, tránh tình trạng “vay mượn” quy định của pháp luật khác, không phản ánh bản chất của mối quan hệ đối tác công tư; (2) cần có khung pháp lý ổn định cho các hợp đồng PPP dài hạn, nhiều rủi ro, đầu tư quy mô lớn; (3) bổ sung cơ chế tổng thể về hình thức hỗ trợ, ưu đãi và bảo đảm đầu tư từ phía nhà nước cho nhà đầu tư PPP.

 

Theo đó, ngày 18/6/2020, Quốc hội đã ban hành Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư số 64/2020/QH14 (Luật PPP 2020).

 

Tuy nhiên, trước khi Luật PPP được ban hành, mặc dù các dự án BOT được triển khai theo đúng quy hoạch, trình tự, nhưng các quy định của pháp luật còn bất cập, chưa lường hết tác động nên trong quá trình kinh doanh, khai thác đã phát sinh khó khăn, vướng mắc.

 

Hơn 8.400 tỷ đồng cho 4/11 dự án tiếp tục thực hiện hợp đồng

 

Nhằm tháo gỡ vướng mắc cho một số dự án BOT giao thông ký hợp đồng từ trước thời điểm Luật PPP 2020 ban hành, Bộ Xây dựng đề xuất 03 chính sách, gồm: (1) Chính sách 1 - bố trí vốn nhà nước tham gia hỗ trợ dự án trong giai đoạn khai thác; (2) Chính sách 2 - trách nhiệm chia sẻ của các bên; (3) Chính sách 3 - thẩm quyền quyết định áp dụng chính sách đối với dự án phát sinh ngoài danh mục dự án kèm theo Nghị quyết.

 

Trong đó, đối với Chính sách 1 - bố trí vốn nhà nước tham gia, hỗ trợ dự án trong giai đoạn khai thác, đề xuất cho phép bố trí vốn nhà nước tham gia, hỗ trợ một số dự án đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT trong giai đoạn khai thác để bảo đảm hiệu quả tài chính.

 

Theo đó, dự thảo Nghị quyết xác định bố trí vốn nhà nước hơn 8.400 tỷ đồng hỗ trợ 4/11 dự án để tiếp tục thực hiện hợp đồng, gồm: (1) Dự án cầu Ba Vì - Việt Trì; (2) Dự án cầu Thái Hà; (3) Dự án xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả; (4) Dự án cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn.

 

Trong 4 dự án hỗ trợ vốn nhà nước, có 3 dự án có mức hỗ trợ vốn nhà nước chiếm tỷ lệ <50% tổng mức đầu tư. Đối với dự án cầu Thái Hà có mức vốn nhà nước hỗ trợ chiếm tỷ lệ khoảng 60% tổng mức đầu tư, 70% so với giá trị quyết toán, là dự án trên địa bàn huyện Lý Nhân tỉnh Hà Nam - địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn theo quy định của Chính phủ. Theo Bộ Xây dựng, việc đề xuất mức hỗ trợ nhà nước như trên là phù hợp quy định pháp luật hiện hành.

 

Về Chính sách 2 - trách nhiệm chia sẻ của nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay, Bộ Xây dựng cho biết, khi thực hiện Chính sách 1, nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay có trách nhiệm chia sẻ điều chỉnh hợp đồng tín dụng, phương án trả nợ phù hợp với doanh thu thực tế của dự án; điều chỉnh giảm tỷ suất lợi nhuận vốn chủ sở hữu, lãi suất vốn vay bảo đảm thời hạn vận hành, kinh doanh sau khi điều chỉnh không vượt quá thời hạn vận hành, kinh doanh theo hợp đồng dự án được ký kết giữa các bên.

 

Do đó, việc đề xuất ban hành Chính sách 2 nhằm bảo đảm nguyên tắc: (1) Nhà nước chỉ hỗ trợ một lần và dự án bảo đảm khả thi, không phát sinh thêm vướng mắc; (2) Doanh thu thực tế hàng năm của dự án được chi trả theo thứ tự ưu tiên: chi phí quản lý, vận hành, bảo trì, khai thác công trình dự án; một phần nợ gốc và vốn chủ sở hữu; đối với lãi vay và lợi nhuận, ngân hàng cho vay và nhà đầu tư có trách nhiệm điều chỉnh để phù hợp với phần doanh thu còn lại, bảo đảm không phát sinh chi phí lãi vay, lợi nhuận.

 

Dự thảo Nghị quyết xác định bố trí vốn nhà nước hơn 6.300 tỷ đồng để thanh toán và chấm dứt hợp đồng trước thời hạn đối với 7/11 dự án, gồm: (1) Dự án tuyến tránh TP Thanh Hóa; (2) Dự án xây dựng mới cầu Bình Lợi; (3) Dự án cải tạo Quốc lộ 91; (4) Dự án xây dựng đường Thái Nguyên - Chợ Mới; (5) Dự án đường Hồ Chí Minh qua tỉnh Đắk Lắk; (6) Dự án xây dựng cầu An Hải; (7) Dự án cải tạo, nâng cấp đường 39B đoạn thị trấn Thanh Nê.

 

Về Chính sách 3 - thẩm quyền quyết định áp dụng chính sách đối với dự án phát sinh ngoài danh mục dự án kèm theo Nghị quyết, Bộ Xây dựng đề xuất giao Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định áp dụng các cơ chế, chính sách quy định tại Nghị quyết này đối với dự án phát sinh vướng mắc ngoài danh mục của Nghị quyết, bảo đảm nguyên tắc nêu tại Nghị quyết và đáp ứng điều kiện: (1) Chỉ sử dụng vốn nhà nước hỗ trợ để tiếp tục thực hiện hợp đồng đối với các dự án đang thu phí hoàn vốn nhưng do nguyên nhân khách quan dẫn đến doanh thu sụt giảm nghiêm trọng và việc áp dụng các giải pháp theo hợp đồng không khả thi, không bảo đảm hiệu quả tài chính; (2) Chỉ sử dụng vốn nhà nước thanh toán để chấm dứt hợp đồng đối với các dự án: (i) do nguyên nhân khác quan không thể thu phí hoàn vốn theo hợp đồng đã ký; hoặc (ii) đã thu phí hoàn vốn nhưng do nguyên nhân khách quan dẫn đến doanh thu sụt giảm nghiêm trọng và việc bố trí vốn nhà nước hỗ trợ theo quy định không khả thi để tiếp tục thực hiện hợp đồng; hoặc (iii) dự án có tính chất đặc thù cần bảo đảm an ninh, trật tự.

 

Kỳ vọng, việc ban hành Nghị quyết sẽ góp phần thu hút nguồn lực xã hội theo phương thức PPP, hoàn thành các mục tiêu đột phá chiến lược về phát triển kết cấu hạ tầng.

 

Theo Bộ Xây dựng, sau khi Nghị quyết được ban hành, dự kiến kinh phí thực thi được thực hiện trong ngân sách chi của các cơ quan trung ương, địa phương theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, trong đó gồm: Kinh phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng dự án PPP trước hạn, vốn nhà nước hỗ trợ xây dựng công trình trong giai đoạn kinh doanh, khai thác được bố trí từ NSNN, nguồn tăng thu, tiết kiệm chi hằng năm.

 

Để bảo đảm sớm tháo gỡ dứt điểm vướng mắc tại một số dự án theo kết luận, kiến nghị bố trí nguồn tăng thu, tiết kiệm chi NSTW năm 2024 để tháo gỡ vướng mắc cho 09 dự án trong đó có 08 dự án do Bộ Xây dựng là cơ quan có thẩm quyền và dự án Bắc Giang - Lạng Sơn do tỉnh Lạng Sơn là cơ quan có thẩm quyền; UBND các tỉnh Phú Yên, Thái Bình chịu trách nhiệm bố trí NSĐP để tháo gỡ vướng mắc đối 02 dự án địa phương là cơ quan có thẩm quyền.