(NXD) -
Mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực, ngành nghề, trong đó có báo chí. Trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay, các nhà báo, cơ quan báo chí cần phải làm gì để thông tin trên báo, tạp chí phải trở thành dòng chủ lưu trên không gian mạng?
Mạng xã hội tác động đến báo chí ở Việt Nam
Trước hết, chúng ta cần phải thẳng thắn nhìn nhận rằng: hiện nay, mạng xã hội đã trở thành kênh thông tin có khả năng định hướng dư luận xã hội rất lớn.
Nếu như cách đây khoảng hơn chục năm về trước, khi mà internet, các trang mạng xã hội chưa phát triển mạnh mẽ như ngày nay thì Đảng, Nhà nước, các cơ quan, đơn vị hành chính sự nghiệp, tổ chức chính trị, xã hội tập trung tuyên truyền trên hệ thống các cơ quan báo chí, truyền thông chính thống. Thì nay, để bắt kịp với xu hướng thời đại, hầu hết các cơ quan, đơn vị, tổ chức chính trị, xã hội đều có cho mình trang Cổng thông tin điện tử, Webside, Fanpage, Facebook để truyền tải thông tin chính thống một cách nhanh chóng đến đông đảo đội ngũ cán bộ, công nhân viên chức, người lao động và mọi tầng lớp nhân dân.
Nhà nhà, người người, từ trẻ nhỏ cho đến các cụ già, chỉ cần có một chiếc điện thoại thông minh hay chiếc máy tính kết nối mạng internet là đều có thể dễ dàng lướt web, xem tiktok, youtube, vào zalo, facebook…, cập nhật tin tức liên tục từng giây, từng phút.
Theo We Are Social thống kê vào năm 2023, Việt Nam có 77,93 triệu người sử dụng Internet, với thời gian truy cập trung bình 6 giờ 23 phút mỗi ngày. Ngoài ra 5 nền tảng được sử dụng nhiều nhất ở Việt Nam là Facebook (91.6%), Zalo (90,1%), Tiktok (77,5%). Với đặc điểm dễ tiếp cận, dễ chia sẻ, thông tin nhanh nhạy và đa dạng, mạng xã hội (MXH) đang là một kênh tin tức được đông đảo công chúng lựa chọn.
Đặc trưng nổi bật của mạng xã hội là khả năng tạo nội dung của người dùng một cách tự do. Trên các nền tảng này, mỗi chủ tài khoản có thể trở thành những “nhà báo tự do” bằng cách tự đưa tin. Những thông tin do công chúng sản xuất trên các nền tảng Facebook, Youtube, Tiktok,… rất phong phú, đa dạng và được xã hội đón nhận dễ dàng.
Sự linh hoạt, nhạy bén của MXH trong việc cập nhật những thông tin mới ở tất cả các mặt trong đời sống, báo chí cũng bị đặt vào một thế cạnh tranh khó khăn, khi vừa phải đảm bảo về tốc độ đưa tin, vừa phải khẳng định sự đáng tin cậy của mình với công chúng. Đó là chưa kể trước khi đưa thông tin cơ quan báo chí phải xem xét vấn đề tôn chỉ mục đích. Chính vì thế trong nhiều trường hợp, thông tin về sự kiện mới xảy ra xuất hiện trên MXH trước khi xuất hiện trên báo chí.
Dù có tốc độ lan truyền nhanh chóng, liên tục theo từng giây và phạm vi tương tác đa chiều, song những thông tin này mới chỉ dừng cấp độ đơn lẻ, các vấn đề, sự việc chỉ được nhìn nhận dưới lăng kính của cá nhân, chưa được kiểm chứng. Những thông tin giật gân nhưng sai sự thật, bịa đặt chỉ với mục đích câu like, câu view có tác động tiêu cực đến việc định hướng dư luận và khiến nhiều độc giả đã suy giảm niềm tin đối với báo chí chính thống.
Báo chí cách mạng Việt Nam phải dẫn dắt thông tin trên không gian mạng
Điều 4, Luật Báo chí 2016, đã chỉ rõ: báo chí có nhiệm vụ tuyên truyền, phổ biến quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước tới các tầng lớp nhân dân, góp phần ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao dân trí, đáp ứng nhu cầu văn hóa lành mạnh của nhân dân, bảo vệ và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Như vậy, báo chí cách Mạng Việt Nam phải là trở thành dòng chủ lưu trên không gian mạng, dẫn dắt thông tin trên không gian mạng.
Cần nhấn mạnh báo chí không cần phải “chạy thi” với MXH trên mọi đường đua. Cách báo chí nên làm là lựa chọn những gì cần thông tin, nhất là những thông tin đang tạo sóng dư luận. Trong khi mạng xã hội là nơi phát tán thông tin chưa qua kiểm định, thì truyền thông chính thống phải có trách nhiệm hơn trong việc cung cấp thông tin tới công chúng. Báo chí phải mang đến một cái nhìn có chiều sâu, bóc tách, phân tích vấn đề đến nơi đến chốn, để dẫn dắt cộng đồng theo định hướng đúng đắn, nhân văn và thượng tôn pháp luật, để bạn đọc thấy rằng, họ có thể đã nhìn thấy thông tin này trên các trang MXH, nhưng thông tin đúng và đáng tin vẫn là trên báo chí.
Trước vấn đề xã hội nhà không chỉ đưa tin và cần nghiên cứu vấn đề, kiểm chứng và tái kiểm chứng thông tin bằng cách sử dụng đa dạng nguồn tin, để từ đó xuất bản tin tức với các dữ liệu và kết luận chính xác. Ngoài ra còn phân tích tìm ra bản chất sự việc để giúp độc giả có thông tin đa chiều.
Bên cạnh đó, các nhà báo, phóng viên có thể tận dụng tốt ưu thế của mạng xã hội để thu thập thông tin chất lượng, nhanh chóng hoặc tận dụng MXH như một công cụ đắc lực trong việc truyền thông, phát triển thương hiệu báo chí của mình và tương tác với công chúng. Để từ đó, có thể viết bài, đăng tải các tin tức sao cho phù hợp với nhu cầu của độc giả.
Báo chí cách mạng Việt Nam phải là người dẫn dắt thông tin trên không gian mạng không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà còn là sự sống còn của chính cơ quan báo chí.
Thực tế cùng với việc mất đi vị thế độc tôn về thông tin, báo chí còn mất đi doanh thu quảng cáo do sự bùng nổ của mạng xã hội. Theo báo cáo tại Hội nghị Báo chí toàn quốc năm 2023 cho thấy, đến hết năm 2023, tỷ lệ báo, tạp chí tự đảm bảo chi thường xuyên chiếm 39%, tự đảm bảo một phần chi thường xuyên chiếm 36%, ngân sách nhà nước bảo đảm chi thường xuyên chiếm 25%.
Đối với phát thanh, truyền hình, tỷ lệ đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư chiếm 6,94%; tự đảm bảo chi thường xuyên chiếm 26,39%; tự đảm bảo một phần chi thường xuyên chiếm 66,67%.
Đáng chú ý, doanh thu của các báo, tạp chí 9 tháng năm 2023 đã giảm 9,4% so với cùng kỳ năm 2022. Tổng nguồn thu năm 2023 của các đài phát thanh - truyền hình giảm 23% so với năm 2022.
Tại hội thảo "Kinh tế báo chí truyền thông Việt Nam trong bối cảnh phát triển kinh tế số", do Bộ TT-TT và Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) tổ chức ngày 14/6/2024. Thứ trưởng Bộ TT-TT Nguyễn Huy Dũng đánh giá: "Các cơ quan báo chí đang phải đối diện với nguy cơ sụt giảm doanh thu mạnh mẽ, trong bối cảnh các nền tảng mạng xã hội như Facebook hay Google đã lấy đi khoảng 70% doanh thu quảng cáo của báo chí chính thống".
Như vậy chỉ khi nào cơ quan báo chí thấy được vai trò dẫn dắt thông tin trên không gian mạng, có được lượng độc giả trung thành có tri thức, khi đó mới giữ và tăng được thị phần, doanh thu quảng cáo.
Xuân Hà