(NXD) -
Thiên tai năm 2025 gây thiệt hại khoảng 100.000 tỷ đồng, đặt ra yêu cầu chuyển từ khắc phục sang nâng chuẩn hạ tầng, lồng ghép phòng, chống thiên tai trong đầu tư xây dựng.
Hình ảnh hạ tầng giao thông bị hư hỏng do mưa lũ. Nguồn: ITN.
Thiên tai năm 2025 lập kỷ lục, đòi hỏi khuôn khổ ứng phó chung
Sáng 19/12, Ban Quản lý thảm họa và đê điều Việt Nam (VDDMA) phối hợp với Văn phòng Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam tổ chức công bố Kế hoạch Ứng phó thiên tai chung năm 2025 và thông báo khoản hỗ trợ từ Quỹ Ứng phó khẩn cấp của Liên hợp quốc. Sự kiện diễn ra trong bối cảnh Việt Nam vừa trải qua một mùa thiên tai được đánh giá là nghiêm trọng và chưa từng có tiền lệ.
Phát biểu tại cuộc họp, ông Nguyễn Văn Tiến - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai cho biết, năm 2025 ghi nhận hàng loạt kỷ lục thiên tai đáng báo động. Trên Biển Đông đã xuất hiện tới 21 cơn bão và áp thấp nhiệt đới - mức cao nhất từ trước đến nay; trong đó, bão số 9 được xác định là cơn bão mạnh nhất từng hình thành trên Biển Đông và là cơn bão mạnh thứ hai trên thế giới trong năm.
Đặc biệt, ba cơn bão rất mạnh liên tiếp đổ bộ vào khu vực Trung Bộ đã buộc Chính phủ phải thiết lập Ban Chỉ đạo tiền phương để chỉ đạo ứng phó trực tiếp tại hiện trường.
Ông Nguyễn Văn Tiến - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai cho biết, năm 2025 ghi nhận hàng loạt kỷ lục thiên tai đáng báo động.
Quy luật thiên tai cũng cho thấy những biến động bất thường khi đầu mùa bão tập trung vào miền Trung, trong khi cuối mùa lại dịch chuyển mạnh ra miền Bắc; đồng thời lần đầu tiên ghi nhận một áp thấp nhiệt đới hình thành từ Ấn Độ Dương, di chuyển sang Thái Bình Dương rồi tiến vào Biển Đông. Không chỉ bão, mưa lũ năm 2025 cũng vượt xa các kỷ lục lịch sử khi có tới 18 tuyến sông ở Bắc Bộ và Trung Bộ cùng hai tuyến sông ở Nam Bộ vượt mức lũ lịch sử, gây ngập lụt diện rộng. Nhiều địa phương như Huế, Quảng Trị xuất hiện mưa lũ trái mùa ngay giữa mùa khô.
Đặc biệt, hồ Bản Vẽ ghi nhận đỉnh lũ vượt tần suất thiết kế 5.000 năm, trong khi khu vực đỉnh Bạch Mã đạt lượng mưa kỷ lục 1.740 mm chỉ trong một ngày - mức cao nhất tại Việt Nam và đứng thứ hai trên thế giới. Tổng thiệt hại kinh tế do thiên tai trong năm ước tính khoảng 100.000 tỷ đồng, mức cao nhất từ trước đến nay.
Những con số này cho thấy mức độ dễ bị tổn thương ngày càng lớn của các hệ thống tự nhiên - xã hội, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết phải chuyển mạnh từ tư duy khắc phục hậu quả sang phát triển dựa trên đánh giá rủi ro, hành động sớm dựa trên dự báo và đầu tư có trọng tâm cho giảm nhẹ rủi ro thiên tai.
Bà Pauline Tamesis - Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam nhấn mạnh rằng, mùa thiên tai năm 2025 là một trong những mùa bão lũ nghiêm trọng và chưa từng có tiền lệ.
Phát biểu tại sự kiện, bà Pauline Tamesis - Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam nhấn mạnh rằng, mùa thiên tai năm 2025 là một trong những mùa bão lũ nghiêm trọng và chưa từng có tiền lệ, đòi hỏi phải có một khuôn khổ hành động chung, thống nhất và điều phối hiệu quả. Kế hoạch Ứng phó thiên tai chung năm 2025 và phụ lục kèm theo được xây dựng trên cơ sở phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ Việt Nam và các đối tác phát triển, xác định rõ ba lĩnh vực ưu tiên gồm: nước sạch, vệ sinh và vệ sinh cá nhân; nhà ở và vật dụng thiết yếu; an ninh lương thực, nhằm đáp ứng các nhu cầu nhân đạo cấp bách của các cộng đồng dễ bị tổn thương nhất.
Điểm nhấn quan trọng của kế hoạch là việc lồng ghép nguyên tắc “xây dựng tốt hơn sau thiên tai”. Trong đó, hỗ trợ tiền mặt đa mục đích được coi là công cụ then chốt, giúp người dân chủ động quyết định việc tái thiết nhà ở, khôi phục sinh kế và ổn định đời sống, qua đó bảo đảm tính linh hoạt, hiệu quả và tôn trọng phẩm giá của người thụ hưởng.
Bà Pauline Tamesis đồng thời đánh giá cao vai trò trung tâm của VDDMA trong điều phối ứng phó, chia sẻ thông tin và triển khai Kế hoạch DRRP, tạo nền tảng cho các hành động liên ngành đồng bộ.
Phục hồi hạ tầng theo hướng chống chịu, thích ứng dài hạn
Dưới góc độ chính sách ngành Xây dựng - Giao thông, nội dung Kế hoạch Ứng phó thiên tai chung năm 2025 đặt ra yêu cầu rõ ràng về phục hồi và nâng cấp hệ thống hạ tầng theo hướng tăng cường khả năng chống chịu.
Đối với hạ tầng giao thông, trọng tâm không dừng ở việc sửa chữa tạm thời hay khôi phục hiện trạng ban đầu, mà hướng tới nâng cao tiêu chuẩn kỹ thuật, thích ứng với các rủi ro khí hậu ngày càng cực đoan. Các tuyến giao thông huyết mạch, kết nối vùng, trục tiếp cận khu tái định cư và khu vực sản xuất - dịch vụ được xác định là ưu tiên đầu tư nhằm bảo đảm lưu thông hàng hóa, cứu trợ khẩn cấp và phục hồi sinh kế sau thiên tai.
Song song với giao thông, kế hoạch nhấn mạnh yêu cầu đầu tư, khôi phục hạ tầng kỹ thuật đô thị và nông thôn, đặc biệt là hệ thống cấp nước sạch, thoát nước, xử lý nước thải, điện và viễn thông. Đây là nhóm công trình có vai trò nền tảng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống và khả năng phục hồi của cộng đồng. Việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật được yêu cầu gắn với quy hoạch tổng thể, tránh tình trạng manh mún, đồng thời lồng ghép các tiêu chí thích ứng với BĐKH ngay từ khâu chuẩn bị dự án và thiết kế xây dựng.
Một nội dung quan trọng khác là xây dựng mới, sửa chữa và gia cố nhà ở bị hư hỏng, nhất là tại các khu vực thường xuyên chịu tác động của thiên tai. Trọng tâm chính sách là hỗ trợ hộ nghèo, hộ yếu thế và các đối tượng dễ bị tổn thương, bảo đảm mỗi công trình nhà ở sau phục hồi an toàn và bền vững hơn so với trước. Nguyên tắc “xây dựng lại tốt hơn” được cụ thể hóa thông qua việc áp dụng các giải pháp kết cấu phù hợp, vật liệu thích ứng điều kiện địa phương và bố trí mặt bằng giảm thiểu rủi ro.
Kế hoạch cũng đặt ra yêu cầu phục hồi và nâng cấp các công trình công cộng thiết yếu như trường học, trạm y tế và công trình cộng đồng theo hướng đa chức năng, có khả năng sử dụng làm nơi sơ tán, tránh trú khi xảy ra thiên tai. Điều này kéo theo yêu cầu mới đối với công tác thiết kế, thẩm định và quản lý chất lượng công trình xây dựng, bảo đảm an toàn kết cấu và khả năng vận hành liên tục trong các kịch bản rủi ro dài hạn.
Một thông điệp xuyên suốt của kế hoạch là yêu cầu lồng ghép phòng, chống thiên tai trong toàn bộ quá trình đầu tư xây dựng. Việc đánh giá rủi ro, lựa chọn vị trí, quy mô và giải pháp thiết kế cần được thực hiện ngay từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thay vì chỉ xử lý khi sự cố xảy ra. Cách tiếp cận này thể hiện sự chuyển dịch từ tư duy “khắc phục hậu quả” sang đầu tư phòng ngừa - yếu tố then chốt để bảo đảm hiệu quả đầu tư và phát triển bền vững của ngành Xây dựng - Giao thông trong bối cảnh BĐKH.
Kế hoạch Ứng phó thiên tai chung năm 2025 cho thấy sự chuyển dịch rõ rệt từ cách tiếp cận ứng phó bị động sang tư duy phòng ngừa và phát triển dựa trên rủi ro. Trong bối cảnh thiên tai ngày càng cực đoan, việc phục hồi và đầu tư hạ tầng không thể dừng ở khắc phục trước mắt mà phải gắn với nâng cao tiêu chuẩn kỹ thuật, tăng khả năng chống chịu và hiệu quả đầu tư dài hạn. Lồng ghép phòng, chống thiên tai trong toàn bộ quá trình đầu tư xây dựng vì vậy không chỉ là yêu cầu ứng phó, mà là điều kiện then chốt để bảo đảm phát triển bền vững ngành Xây dựng - Giao thông trước tác động của BĐKH.