(NXD) -
Việc giá nhà tăng cao đang không chỉ ảnh hưởng đến túi tiền, mà còn tác động trực tiếp đến kế hoạch sinh con của nhiều người Việt. Bài toán chi phí nhà ở đang trở thành rào cản lớn, định hình lại kế hoạch hóa gia đình của nhiều người trẻ.
Nhà ở không phải là nguyên nhân duy nhất dẫn đến sự sụt giảm tỷ lệ sinh, nhưng rõ ràng đây là một rào cản quan trọng ảnh hưởng đến việc kế hoạch hóa gia đình trong nền kinh tế hiện nay. Ảnh: ITN.
Theo thống kê từ Bộ Y tế, tỷ lệ sinh tổng (TFR) của Việt Nam đã liên tục giảm, từ 2,01 con/phụ nữ vào năm 2022 xuống 1,96 vào năm 2023 và chỉ còn 1,91 vào năm 2024, mức thấp nhất trong lịch sử.
Đây là kết quả của xu hướng phụ nữ Việt Nam ngày càng trì hoãn việc sinh con, chỉ sinh 1 con hoặc thậm chí quyết định không sinh con trong hai thập kỷ qua.
Mặc dù có nhiều nguyên nhân khác, nhưng Viện nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE) nhận định, chi phí nhà ở ngày càng tăng là một trong những nguyên nhân chính.
Nghiên cứu của VARS IRE đã chỉ rõ gánh nặng tài chính khi mua nhà đã tăng lên đáng kể. Năm 2014, giá căn hộ trung bình cho một gia đình là 1,75 tỷ đồng, tương đương 2,6 tỷ đồng vào giữa năm 2025 sau khi điều chỉnh theo lạm phát trung bình 3,5%.
Tuy nhiên, giá bán thực tế trung bình năm 2025 lại ở mức 5,3 tỷ đồng, cao hơn 2,7 tỷ đồng so với giá trị thực quy đổi của năm 2014. Trong giai đoạn này, tổng tỷ suất sinh cũng đã giảm từ khoảng 2,09 con/phụ nữ xuống chỉ còn 1,91 con/phụ nữ.
Đáng chú ý, giai đoạn 2019-2024, giá căn hộ chung cư tại các thành phố lớn đã tăng mạnh: hơn 70% tại Hà Nội và gần 37% tại TP. Hồ Chí Minh.
Tỷ suất sinh cũng giảm với tốc độ “dễ thấy” trong cùng giai đoạn này, khi nhà ở ngày càng xa tầm với của nhiều gia đình, buộc các cặp đôi phải trì hoãn hoặc sinh ít con hơn.
Mối liên hệ giữa giá nhà và tỷ lệ sinh không phải lúc nào cũng là nghịch lý. Một nghiên cứu của Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ (NBER) cho thấy một mặt trái ngược.
Tại Mỹ, giá nhà tăng 10% sẽ dẫn đến tỷ lệ sinh của nhóm không sở hữu nhà giảm 1% ở các khu vực đô thị. Ngược lại, đối với những gia đình đã sở hữu một hoặc nhiều BĐS, giá nhà tăng thực sự có thể thúc đẩy họ sinh nhiều con hơn. Cảm giác “giàu lên” khi tài sản gia tăng sẽ thúc đẩy họ sinh con sớm hoặc nhiều hơn.
Lịch sử ở Việt Nam cũng ghi nhận những giai đoạn giá nhà và tỷ lệ sinh cùng tăng. Theo dữ liệu từ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009, giai đoạn 2001-2003 và 2006-2008, thị trường nhà đất “sốt nóng”, tổng tỷ suất sinh cũng ghi nhận tăng. Mức sinh tăng từ 2,12 con/phụ nữ năm 2002 lên 2,23 năm 2004, và từ 2,07 năm 2006 lên 2,08 năm 2008.
Ở khu vực thành thị, mức sinh cải thiện rõ hơn, từ 1,7 con/phụ nữ năm 2002 và 2006 lên 1,87 và 1,83 lần lượt vào năm 2004 và 2008. Bối cảnh lúc đó, tín dụng “nới lỏng” và tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ đã giúp việc sở hữu nhà trở nên dễ dàng hơn, tạo cảm giác vững vàng về tài chính để các hộ gia đình quyết định sinh thêm con.
Sau đó, tổng tỷ suất sinh ở Việt Nam tương đối ổn định trong khi giá bán nhà trung bình tiếp tục tăng đều đặn. Cho đến năm 2021, khi giá nhà bắt đầu tăng nhanh, tỷ lệ sinh bắt đầu giảm rõ rệt.
VARS IRE cho rằng, trong dài hạn, giá nhà sẽ khó giảm sâu ở khu vực đô thị và tổng tỷ suất sinh sẽ tiếp tục giảm. Khả năng giá nhà và tỷ suất sinh cùng tăng như trong quá khứ sẽ gần như không thể xảy ra.
Bởi trong bối cảnh nhà ở tại các đô thị dường như trở thành “đặc quyền” của một nhóm nhỏ người giàu, tỷ lệ sinh có thể duy trì ở nhóm này nhưng lại suy giảm mạnh ở phần đông người dân không có khả năng mua nhà.
Như vậy, có thể nói, nhà ở không phải là nguyên nhân duy nhất dẫn đến sự sụt giảm tỷ lệ sinh, nhưng rõ ràng đây là một rào cản quan trọng ảnh hưởng đến việc kế hoạch hóa gia đình trong nền kinh tế hiện nay.