(NXD) -
Nghị định 302/2025/NĐ-CP là bước ngoặt định hình lại chiến lược phát triển nhà ở, chuyển dịch vai trò phát triển nhà ở xã hội từ phụ thuộc vào doanh nghiệp sang sự chủ động hoàn toàn của Nhà nước thông qua Quỹ Nhà ở quốc gia.
Chuyển dịch vai trò phát triển NƠXH từ phụ thuộc vào doanh nghiệp sang sự chủ động hoàn toàn của Nhà nước thông qua Quỹ Nhà ở quốc gia.
Giá nhà “lập đỉnh” và bức tranh nguồn cung
Ngày 19/11/2025 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 302/2025/NĐ-CP quy định chi tiết về Quỹ Nhà ở quốc gia và biện pháp thi hành Nghị quyết số 201/2025/QH15 ngày 29/5/2025 của Quốc hội thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội (NƠXH).
Đây là văn bản pháp lý quan trọng, được giới chuyên môn và dư luận đặc biệt quan tâm. Nghị định gồm 7 Chương, 27 Điều quy định toàn diện việc thành lập, địa vị pháp lý, hoạt động, quản lý tài chính của Quỹ Nhà ở quốc gia. Đồng thời, văn bản cũng quy định chi tiết về cơ chế tiếp nhận, quản lý và sử dụng các khoản hỗ trợ, đóng góp của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước; hoạt động đầu tư, tạo lập, quản lý vận hành cho thuê nhà ở cũng như trách nhiệm cụ thể của các bộ, ngành, địa phương.
Đặc biệt, thời gian qua, câu chuyện an cư lạc nghiệp của người dân trở thành chủ đề nóng trên các diễn đàn xã hội và nghị trường Quốc hội khi giá bất động sản (BĐS) liên tục leo thang. Thị trường đang chứng kiến một nghịch lý đáng lo ngại khi tiền tiết kiệm luôn "đuổi" không kịp giá nhà, khiến cơ hội sở hữu nhà của người lao động ngày càng trở nên xa vời.
Dữ liệu nghiên cứu mới nhất từ Viện nghiên cứu đánh giá thị trường BĐS Việt Nam (VARS IRE) đã phác họa một bức tranh thực tế đầy thách thức. Tính đến cuối quý III/2025, chỉ số giá căn hộ chung cư tại các đô thị lớn đã tăng phi mã so với năm 2019: Hà Nội tăng kỷ lục 96,2%, Đà Nẵng tăng 72,6% và TP.HCM tăng 56,9%. Giá bán trung bình tại các dự án trong tập mẫu nghiên cứu đã chạm ngưỡng 78,9 triệu đ/m² ở Hà Nội; 67,4 triệu đ/m² ở Đà Nẵng và lên tới 81,6 triệu đ/m² tại TP.HCM.
Đáng chú ý, trong khi giá căn hộ tại TP.HCM (khu vực cũ) đang tiến tới mức cao hơn sau thời gian dài tích lũy, thì tại Hà Nội và Đà Nẵng, giá bắt đầu có xu hướng đi ngang nhưng vẫn neo ở mức rất cao do nhà đầu tư chưa chịu nhiều áp lực tài chính và kỳ vọng tăng giá vẫn được duy trì. Sự chênh lệch giữa giá nhà và thu nhập ngày càng nới rộng. Với mức thu nhập bình quân của người lao động chỉ khoảng 15 triệu đ/tháng, một cặp vợ chồng trẻ phải mất tới 10 năm tích lũy mới đủ một phần vốn mua nhà.
Trong khi nhu cầu thực rất lớn, nguồn cung NƠXH lại chưa đáp ứng được kỳ vọng. Nguyên nhân cốt lõi khiến doanh nghiệp thiếu mặn mà tham gia phân khúc này nằm ở biên lợi nhuận thấp, thủ tục phức tạp, thiếu quỹ đất sạch và cơ chế ưu đãi chưa đủ hấp dẫn, thiếu ổn định. Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có một "bàn tay kiến tạo" đủ mạnh từ phía Nhà nước để cân bằng lại thị trường.
Phối cảnh dự án nhà ở xã hội Khu đô thị mới Quế Võ. Ảnh: Báo Bắc Ninh
Mặc dù Nhà nước đã có nhiều chính sách thúc đẩy, nhưng tính đến quý III/2025 theo số liệu thống kê mới nhất từ Bộ Xây dựng, lũy kế đến nay cả nước có 696 dự án NƠXH đang được triển khai với quy mô 637.048 căn. Trong đó, 191 dự án đã hoàn thành 128.648 căn; 195 dự án đã khởi công 123.057 căn và 310 dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư 385.343 căn. Con số này cho thấy, tổng số dự án đã hoàn thành, khởi công và được chấp thuận chủ trương đầu tư đã đạt 60% so với chỉ tiêu Đề án.
Xét riêng năm 2025, tính đến nay cả nước đã hoàn thành 61.893/100.275 căn, đạt 62% kế hoạch năm. Dự kiến đến hết năm 2025, tổng số căn hoàn thành là 91.585 căn, đạt 91% chỉ tiêu năm. Đáng chú ý, có 17/34 địa phương dự kiến hoàn thành và vượt chỉ tiêu, bao gồm các đầu tàu kinh tế như: Hà Nội (102%), TP.HCM (100%), Hải Phòng (101%), Bắc Ninh (102%), Đồng Nai (110%).
Quỹ Nhà ở quốc gia: Kiến tạo nguồn cung và quỹ nhà “cho thuê”
Trước bối cảnh mô hình phát triển NƠXH dựa vào doanh nghiệp tư nhân gặp khó, việc Chính phủ ban hành Nghị định 302/2025/NĐ-CP thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia là sự thay đổi mang tính hệ thống. Theo đó, Quỹ hoạt động theo hai cấp: Quỹ trung ương trực thuộc Bộ Xây dựng và Quỹ địa phương do UBND cấp tỉnh thành lập và quản lý.
Điểm nhấn quan trọng nhất của Nghị định này nằm ở cơ chế tạo lập nguồn vốn và định hướng sử dụng. Nguồn vốn hoạt động của Quỹ được đa dạng hóa tối đa, bao gồm ngân sách Nhà nước, vốn từ nguồn hỗ trợ tự nguyện, đóng góp của tổ chức, cá nhân và các nguồn huy động hợp pháp khác.
Đặc biệt, đối với Quỹ trung ương, vốn điều lệ do ngân sách trung ương cấp từ nguồn vốn đầu tư công lần đầu tối thiểu là 5.000 tỷ đồng và sẽ được nâng lên tối thiểu 10.000 tỷ đồng trong 03 năm tiếp theo. Đối với Quỹ địa phương, nguồn vốn còn được trích từ tiền sử dụng đất, tiền bán nhà thuộc tài sản công và tiền đấu giá quyền sử dụng đất.
Sự ra đời của Quỹ Nhà ở quốc gia không chỉ giải quyết bài toán về vốn mà còn định hình lại chiến lược phát triển nhà ở: Chuyển từ mua - bán sang chú trọng cho thuê. Mục tiêu trọng tâm của Quỹ là đầu tư xây dựng, tạo lập NƠXH để cho thuê; đồng thời Quỹ được phép mua nhà ở thương mại để cho cán bộ, công chức, viên chức và người lao động thuê. Bằng việc tập trung kiến tạo nguồn cung nhà ở cho thuê và trực tiếp điều tiết thị trường, chính sách này không chỉ tháo gỡ "nút thắt" thiếu hụt nguồn cung trầm trọng mà còn là công cụ vĩ mô hữu hiệu để giảm thiểu đầu cơ và hạ nhiệt giá nhà.
Cơ chế này cho phép Nhà nước chủ động tạo lập nguồn cung mà không phụ thuộc hoàn toàn vào tiến độ hay lợi nhuận của doanh nghiệp. Theo quy định tại Điều 18 của Nghị định, Quỹ có thể mua NƠXH của chủ đầu tư, mua nhà ở thương mại theo cơ chế thị trường hoặc đặt hàng doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn để tạo lập quỹ nhà cho thuê. Đây là công cụ hữu hiệu để Nhà nước điều tiết nguồn cung ngay lập tức tại các khu vực "nóng" về nhu cầu nhà ở.
Hướng tới sự ổn định bền vững của thị trường
Dưới góc nhìn chuyên gia, VARS IRE nhận định việc Nhà nước trực tiếp tham gia tạo lập NƠXH, đặc biệt là phân khúc cho thuê thông qua Quỹ Nhà ở quốc gia, là giải pháp an cư chiến lược, phù hợp với xu hướng quốc tế.
Thực tế thế giới đã chứng minh tính hiệu quả của mô hình này. Điển hình như Singapore với hơn 80% dân số sống trong nhà do Cục Nhà ở và Phát triển (HDB) phát triển; hay Đức với chính sách cam kết cho thuê giá thấp hơn thị trường trong 15 - 25 năm. Tại Hàn Quốc, các doanh nghiệp nhà nước cũng đóng vai trò chuyên trách trong việc phát triển nhà ở.
Tại Việt Nam, phát triển thị trường nhà ở cho thuê là bước đi tất yếu. Khi giá NƠXH để bán cũng đang tăng cao, mô hình chỉ cho thuê, không bán do Quỹ Nhà ở quốc gia thực hiện sẽ giúp đảm bảo nguồn cung ổn định, hạn chế tối đa tình trạng đầu cơ, trục lợi chính sách và duy trì chi phí ở mức hợp lý.
Để giải pháp này thực sự đi vào cuộc sống, các chuyên gia cho rằng, cần thúc đẩy mạnh mẽ mô hình hợp tác công - tư (PPP). Trong đó, doanh nghiệp đóng vai trò xây dựng dự án với chuyên môn và kỹ thuật cao, sau đó Nhà nước sẽ mua lại hoặc thuê lại để vận hành thông qua Quỹ. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cần tiếp tục nghiên cứu quy định chi tiết về tiêu chuẩn nhà cho thuê, giới hạn mức tăng giá hàng năm và minh bạch hóa các hợp đồng thuê dài hạn để bảo vệ quyền lợi người dân.
Trong dài hạn, sự vận hành của Quỹ Nhà ở quốc gia theo Nghị định 302/2025/NĐ-CP sẽ giúp cải thiện đáng kể cán cân cung - cầu. Khi một phần nhu cầu sở hữu nhà vốn đang quá sức với nhiều người được chuyển dịch sang nhu cầu thuê nhà chất lượng cao, ổn định từ Nhà nước, áp lực tăng giá lên thị trường BĐS thương mại sẽ giảm. Điều này không chỉ mở ra cơ hội an cư thực sự cho hàng triệu lao động, công chức, viên chức mà còn tạo tiền đề cho một thị trường bất động sản Việt Nam vận hành minh bạch, lành mạnh và bền vững hơn.